“Türkiye Cumhuriyeti’nin tapusu” olarak nitelendirilen Lozan Antlaşması 24 Temmuz 1923’te imzalandı. Lozan Antlaşması’nın 100. yılı vesilesiyle İnönü Vakfı arşivinde bulunan Lozan ile ilgili tüm evrak, fotoğraf ve görüntülerin, araştırmacıların çalışmalarına takviye olmak için “lozanantlasmasi.com” adresine yüklenerek halka açıldığı bildirildi.
Sitede yer alan bilgilere nazaran, İnönü Vakfı arşiv sisteminde, evraklar, fotoğraflar, kitaplar, karikatürler, görüntüler, mecmualar ve gazete örnekleri bulunuyor.
Belge arşivinde, tamamına yakını özgün ve tek nüsha olan mektuplar, telgraflar, faturalar ve raporlar üzere evraklar bulunuyor. Evraklardaki, Arap harfi olanlar Latin harfine, Almanca, Fransızca, İngilizce ve öbür lisanlarda olanların ise kıymetli kısmı Türkçeye çevrilerek siteye konuldu.
Sitede, İsmet Paşa ve Lozan heyeti ile Lozan Antlaşması’na imza atıldığı ana ilişkin fotoğrafların da yer aldığı tarihi dokümanlar ortasında, Mevhibe İnönü’nün Lozan’a gitmeden evvel pasaportu için çektirdiği vesikalığı, konferansa giden birinci heyetin toplu pozu, İsmet Paşa’nın konferansta kullandığı kartviziti, antlaşmayı imzaladığı kalem ve mührü, Lozan dönüşünde, Ankara Garı’nda Atatürk ve Latife hanım tarafından karşılanma anı üzere detaylar da yer alıyor.
Dünya ve Türkiye’den ünlü karikatüristlerin Lozan Antlaşması periyodunda İsmet İnönü ile ilgili çizdikleri karikatürler de sitede bulunuyor.
LOZAN’IN 100. YILI KUTLAMALARI
Vakıftan yapılan açıklamada ayrıyeten, 100. yıl kutlama programı kapsamındaki öteki çalışmalara yer verildi. Buna nazaran Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda imzalanan ve bugüne kadar geçerliliğini koruyan tek mutabakat Lozan’ın kıssası, “Lozan 1923 Olmak ya da Olmamak” ismiyle belgeselleştirildi.
Yönetmenliğini Kerime Senyücel’in yaptığı belgeselde, Lozan Delegasyonu Başkanı Dışişleri Bakanı İsmet İnönü’nün anıları temel alınarak, değişik ülke ve kurum arşivlerinden elde edilen evraklarla Lozan’ı, Prof. Dr. İlber Ortaylı, Prof. Dr. Bilsay Kuruç ve Prof. Dr. Seçil Akgün anlattı, belgeselin özgün müziğini Derya Köroğlu yaptı.
Devlet sanatkarı ve orkestra şefi Gürer Aykal da Lozan Barış Antlaşması’nın 100’üncü yılı için bir marş besteledi, kelamlarını Anayasa Mahkemesi Onursal Başkanı Yekta Güngör Özden’in yazdığı marşı Kübra Şenyaylar şefliğinde Koro İstanbul seslendirdi.
Ayrıca, Cumhuriyet Yayınları’nca “100. Yılında Lozan’ın Önemi” isimli kitap da yayımlandı.